Foro- Mexico.com

San Juan Yuta - Oaxaca

Poblacion:
Mexico > Oaxaca > San Juan Yuta (San Juan Tamazola)
Recordar esta Pagina
20-08-09 12:48 #85264
Por:poncholom

Foto: AQUI NADA SE DESPEDICIA ...TODO SE COME...



PEDRO ANIMAL Y ARREADORES

Pedro animal era un hombre ignorante, pues no sabia leer ni escribir, sin embargo tenia idea de cómo ganarse la vida, en su pueblo natal a menudo pasaban arreadores de ganado y en esta primera ocasión pensó modelar ollas y vender, ofreció ollas a los arreadores, diciéndoles ¡esta olla calienta sola! y permite hacer la comida a tiempo sin necesidad de leña; los arreadores dijeron ¡ compraremos una para preparar nuestros alimentos ! cuando cuesta dijo uno de ellos a pedro animal, “ TRES TOMINI” dijeron ¡ es barato! aquí tiene; continuaron su ruta por el largo camino, pero al caer la tarde decidieron descansar bajo un árbol y preparar la cena, entonces comprobaron que era solo un engaño, divulgaron a otros arreadores que encontraron y la venta de ollas fracasaba, pedro animal pensó algo diferente, dijo hare que los burros traguen monedas de plata, así lo hizo, se encontraba con un rebaño de asnos en la junta de dos ríos cuando aparecieron los arreadores y dijo; ¡VENDO BURROS! Que desechan monedas de plata, los arrieros al escuchar dijeron, pues basta de tanto sufrimiento por estos caminos, compraremos uno y obtendremos mayores ganancias que comprar o vender gamado, ¿cuando cuesta? dijo uno de ellos al momento que metía la mano en la bolsa de la camisa, 28 reales. Pedro animal les recomendó poner la copa del sombrero cada vez que el borrico deseche para no perder una sola moneda; los arrieros siguieron su caminata pero al cruzar a un río el borrico empezó a desechar como es su habitual costumbre, uno de los arrieros puso el sombrero, pues cayeron dos monedas de plata, uno de ellos dijo ¡ya ven! Tenia razón cuando decía que había que descansar antes que comiera el borrico, pues así rendirá mas, bueno ni modo dijeron, y continuaron su camino casi ocultando el sol el borrico desecho cañuelas que había consumido durante la jornada, dijeron nos engañaron, esto lo platicaron con otros arrieros y los borricos ya no tenían venta; Pedro animal dijo ¡esto ya no es negocio ! ahora se dedico a robar ganado vacuno con su hermano Blas, cambiaban los colores de los animales y los vendían, pues los dueños no los reconocían, pero de tanto, Blas cayo en manos de los federales, lo amarraron, lo arrestaron y cuando iba rumbo a la ciudad de Oaxaca y en el paraje denominado CAÑADA DE AGUILA, vieron venir de monte alban bandadas de guajolotes que graznaban sin parar; dijeron los federales ¡ que escándalo ! tomaron el arma y apuntaron a los guajolotes sin que nadie tumbara uno, Blas dijo si me desatan, yo le pegare en la mera cabeza, pues cayo un guajolote al suelo, Blas dijo tengan el arma, voy por el animal, en vez de esto, Blas se elevo en las alas del guajolote con dirección a Monte Albán.








RECOPILADO EN EL TEXTO
EL SABER LEER 1908-1920


CUENTO TRADICIONAL

PELU K+T+ ND+I TAKA TE ÑE K+T+

Pelu k+t+ ku +n te atuu nidakua’a, atuu nikundakute dakuaate ni ye kayite, ko nikukani inite nande kundekute ñay+v+, ñuute nikuya’a taka te niku nkue’e k+t+, dunja te niyee d+k+te yekadavate k+d+ te dikote, nidevate kue’e k+d+ dunjate niñate te ñee k+t+, ye dikote k+d+ ku itni me, idei ye kua’a yachi yei kaxindo te atu iniñu’u nduku; dunja te niña’na’a te ñee k+t+, nakuendo +n chi chi’o yachini ikaxindo, nde dava ya’u niña’a +n te, +n kuartia nikachi pelu, nika kuña na’ate, nadi ya’a niñaáte, dunjate nika ndake’ete ichi; te nu nikuaa nikankoote ka’a +n yutnu ye ndetatute, te io in’ite doko iña no ninkuitate ye dachiote i kudinite, dunja te niyaate kuenda ye dio nidandauñaa te nidiko: iña ye nika kanite kuedu nu davakate ñe’e k+t+ ye na kua’a nikana’ate dava, te k+d+ pelu atuka nikuya’u, dunjate te nikani nitu ini pelu, kuka ye dakoke dit’u burru te diket+ nikachi nituku inite, dunja nidete; inkanituku ichi niya’a taka te ñee k+t+, ndikutu, kuinu nu nindanina’a uu yute, te i’a ye ndeku tu’a pelu nd+i +n taju burru, dunjate niñaate nu taka te ñee k+t+, dike burru dachii dit’u kaa kuixi, ka’a vi’i diket+ niñaate te ñee ndi kutu, k+t+, kuinu, iña ye nika kuñana’a te koo iona ndondo, nakuendo +n t+ te kue’eka ni’indo ye ñeendo nd+i ye ndadikondo ndikutu ai kuinu, nde dava yau’t+ niña’a +n te, ndunja te nika dakendaate leka dutnute, ¡ oko una tomini ! Niña’a pelu k+t+, nadi ya’a niña’a te ñee k+t+, dunjate nikachi pelu niña’ate, kundeku tu’o, nu’u kuini t+ dachit+ te chineo mvelo nate dakuito dit’u niñate, dunjante nindaka tuku te ñee k+t+, te nuu yate +n yute ninkuita burrute dachiit+ it+ ndute, iñaa ye ni chinee +n te mvelu dio chanchi natu uu dit’u kaa kuixi nikava, dunjate te inkatuku te niña’a kundea +n na’o ye vetuni kachi ye ketatundo niku chi kax+t+ kuenda ye kue’eka dit’u ndaniindo niku atu nde ka nu’u niñaate dunja te nikandakeetukute ichi, te nu kuini dat’u ndikandii ninkuita tuku burrute dachiit+, ko vitna nidachiit+ nda yo’o ye niyaxit+; iña’a ye io nika ndadate ¡ nidanda’u ñate nika kachite, taka nakua’a nikanaate nika kanite kuendu nu davakate ñu’u ichi ñee k+t+, dunja te niya’a pelu kuenda ye akuinikei kuya’u burrute, iñaa ye nikachini tuku inite ye du’ute ndikutu ñayiv+ nd+i ñanite laxi, dunja nikakadate, niku ndakayite k+t+ niku du’ute kuenda ye ayo kua’a kuenda ye iona niku du’ute, ni k+vi ndinjuña, te +n ndu ninkava laxi nda’a te ku ni’u nika dakaxiña’ate, te ndekaña´ate kunu’u nundua, adu yute tadu nja nkua’ate ye ninite vaxi nku’u kue’e kolo ch+i nja, te kana vi’i t+, iona duxe nikachi taka te ndekaña’a nkua’a, dunja te nikune’ete nu’u iite te nitondeetet+ te ni +n te atu niñanit+ kadate, laxi nikachi te niña’ate, nu’u ndadaxiñao te yu’u kuai me dik+t+ nicachite, iña ye nika ndadaxiñate, ninke’e laxi nu ii te nitondaatet+ me d+k+t+ niyate, dunja te niña’ate nu’u te ndekaña, in’i nu ii ya’a nak+n’i nda nke’int+, ye nu nkua’ate nda nkeetet+ kuna’a ichiña ye nkua’ate nu tachi nd+i kolo itnu ndeku yatni yute tadu nja.
Puntos:
Foro-Mexico.com - Ultima actualizacion:30/12/2019
Clausulas de responsabilidad y condiciones de uso de Foro-Mexico.com
PC - TABLET - MOVIL